prodeojames635

Juridische basisvorming : burgerlijk recht 1. Algemene inleiding Wat Is recht? 1 KENMERKEN EN DEFINITIE VAN RECHT 1.1 Kenmerken van het recht Samenleving ordenen Samenleving bepaalde regels Naleving regels kan worden afgedwongen 1.2 Soorten regels Gedragsregels Afdwingregels wijzigingsregels 1.3 Definitie van het recht Recht geheel van afdwingbare regels die het menselijk handelen in de samenleving ordenen Soorten rechtregels Gedragsregels Toepassingsregels en structuren(rechtsbescherming) o Procesrecht o Organisatie rechtbanken Regels voor wijziging van het recht o Grondwettelijk recht 1.4 Objectief recht vs subjectieve recht Objectief recht(abstract en algemeen) verleent subjectieve rechten(concreet en toegepast) 2 JULIE FISSER 1.5 Rechtssubject vs rechtsobject Objectief recht subjectieve rechten Rechtssubjecten dragers van rechten en plichten 2 verschillende Natuurlijke personen Rechtspersonen Rechtsobjecten obecten waar subjectieve rechten op van toepassing zijn Subjectieve rechten Politieke recchten Civiele(burgerlijke) rechten 1.6 Rechtsmisbruik Uitoefenen rechten NIET onbeperkt Wettelijke beperkingen Zorgvuldigheidsnorm Verbod op rechtsmisbruik Criteria Oogmerk om te schaden Afwezigheid van belang Kennelijk onredelijke rechtsuitoefening 2 SUBJECTIEVE RECHTEN INGEDEELD 3 JULIE FISSER 3.4 Internationaal publiekrecht Internationaal publiekrecht regelt : Verhoudingen tussen staten onderling Inrichting en werking van internationale organisaties Verhoudingen tussen staten en internationale instellingen Europees recht Zowel publiek als privaat karakter 4 BRONNEN VAN HET RECHT 4.1 Belgische regelgeving: 4.1.1 betekenis 2 basisprincipes 1. pro deo advocaat echtscheiding instelling moet binnen zijn bevoegdheden blijven 2. Lagere norm moet hogere normen respecteren Bij tegenstrijdigheid Principe o Rechter past hoogste rechtsnorm toe o Laat lagere norm buiten beschouwing Uitzondering o decreet in strijd met grondwet Uitsluitend grondwettelijk hof kan toetsen Rechtsleer: Iemand die een voorschrijft die weet waarover hij of zij praat Gewoonten: Ongeschreven gebruiken die worden toegepast en van belang zijn. vb.: Oudste advocaat mag als eerste pleiten Algemene rechtsbeginselen: Gebruiken die als normaal worden gezien 5 JULIE FISSER 4.1.2 rechtsnormen Wetten worden gemaakt en goedgekeurd door parlement, federale staat de staat is onderverdeeld in verschillende deelstaten Decreet: Een wet afkomstig van gewest of gemeenschap Koninklijk besluit Ministerieel besluit Ordonnantie: Een wet gestemd van Brussels Hoofdstedelijk Parlement gemeentelijk besluit gewestelijk besluit Verordening provinciale gemeentelijke afkomstig van uitvoerende macht of regering 4.1.3 Publicatie van wetgeving Grondwet Oorspronkelijke tekst dateert van 1831 Omschrijft de basisstructuur van onze Belgische Staat en een aantal fundamentele rechten en vrijheden van burgers, zoals: o Verbod op discriminatie o Eerbiediging en gezinsleven o Recht op menswaardig leven o Briefgeheim o Enz. Wijzigingen slechts mogelijk via ingewikkelde procedure d.m.v. en goedkeuring met tweederde meerderheid Wetten, decreten en ordonnanties Uitgevaardigd door federale, gemeenschaps of gewestwetgever Goedkeuring door gewone meerderheid KB, MB, Besl. Reg. Uitgevaardigd door de Koning (eigenlijk regering) Houden uitwerking of precisering in van of meer wetten 6 JULIE FISSER 2. De Belgische staatsstructuur 1 KENMERKEN VAN DE BELGISCHE STAAT 4.2 Rechtsstaat Overheid (OH) moet rechten van burgers respecteren: fundamentele rechten en vrijheden (GW, EVRM) democratisch tot stand gekomen wetgeving zelf naleven OH moet rechten van burgers beschermen: onafhankelijke gerechtelijke structuren voorzien(rechtsbescherming) uitvoerende structuren voorzien (vb. politie) 20ste eeuw: regulerend optreden van de staat sociale, economische, culturele, fiscale wetgeving 4.3 Democratie Democratie participatie van de burgers in het staatsbestuur Reden: no taxation without representation! Hoe:via vrije verkiezingen van het parlement parlementaire democratie Opkomstplicht! 4.4 Scheiding der machten Montesquieu: faut que le pouvoir le Macht doet altijd verlangen naar meer macht dus moet er een scheiding komen van de staatsmachten: uitvoerende macht, rechterlijke macht en wetgevende macht Politieke driehoek 8 JULIE FISSER 4.5 Federale staat Evolutie: van eenheidsstaat naar 1830: centraal gezag provincies gemeenten o federalisering o via Federalisering Oprichting (3 Gemeenschappen en Gewesten) naast de federale staat Geleidelijke uitbreiding bevoegdheden van deelstaten 6de staatshervorming 4.6 Monarchie Koning als staatshoofd Koning heeft beperkte politieke macht: politiek onbekwaam politiek onverantwoordelijk Regering Koninklijke onschendbaarheid 2 hoedanigheden lid van de WM hoofd van de UM 5 POLITIEKE INSTELLINGEN IN FEDERAAL 5.1 Federale overheid 5.1.1 Federale wetgevende macht (WM) 3 takken WM 1. Parlement a. Kamer b. Senaat 2. koning 5.1.1.1 Samenstelling Parlement 150 Kamerleden 60 Senatoren Verkiezingen (rechtstreeks onrechtstreeks) Actief kiesrecht stemrecht) 9 JULIE FISSER Interpellatie Parlementaire onderzoekscommissie (vb. Commissie Dutroux) 5.1.1.5 Koning als lid van de WM Bevoegdheden van de Koning als lid van de WM: Initiatiefrecht o wetsontwerpen indienen o (de facto: door de regering) Amenderingsrecht o Wijzigingen voorstellen o (de facto: door de regering) Bekrachtiging van wetten o Instemmen met wettekst o (de facto: samen met minister) 5.1.2 Federale uitvoerende macht (UM) 5.1.2.1 Koning als hoofd van de federale UM Statuut Absoluut onschendbaar : Juridisch strafrechtelijk burgerrechtelijk Politiek Politiek onbekwaam onverantwoordelijk Bevoegdheden: Afkondiging van wetten Bekendmaking Uitvaardigen Ministers benoemen en ontslaan 5.1.2.2 Bevoegdheden van de federale regering Regering heeft enkel toegewezen bevoegdheden Belangrijkste bevoegdheid : wetten uitvoeren KB MB 5.1.2.3 Leden van de federale regering Samenstelling : Ministers(max15) Staatssecretarissen O.l.v. eerste minister Statuut 11 JULIE FISSER Politieke verantwoordelijkheid Parlementaire onverantwoordelijkheid Strafrechtelijke verantwoordelijkheid Zweedse vlag: direct van toepassing op onze regering Zweedse coaltitie Blauw: open VLD en MR Geel: NVA Kruis: Kamikaze regering: deelname van de MR in onze regering, want zij zijn de enige Franstalige partij die deelneemt aan onze regering 5.1.2.4 Werking van de federale regering Ministerraad Ministers o.l.v. pro deo advocaat amsterdam o.l.v. Eerste Minister Kabinetten Medewerkers van ministers en staatssecretarissen Voorbereiding wetsontwerpen 5.1.2.5 Regeringsvorming Informateur: mogelijke coalitie Formateur: regeerakkoord Benoeming Eedaflegging Door de Koning Vertrouwensstemming parlement(cf. parlementaire controle op de regering) 5.2 Gemeenschappen (3) en Gewesten (3) 12 JULIE FISSER Controle vlaamse regering 5.2.3 Vlaamse regering Fusie : Vlaamse gemeenschapsregering Vlaams gewestregering Samenstelling : 11 vlaamse ministers o.l.v 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Sven Gatz Hilde Crevits Liesbeth Homans Philippe Muyters Joke Schauvliege Bart Tommelein Geert Bourgeois Ben Weyts Jo Vandeurzen (toegewezen) bevoegdheden : Uitvoering decreten Initiatief decreten Bekrachtiging en afkondiging decreten 14 JULIE FISSER 5.3 Provincies (10) 10 provincies Provinciale bevoegdheden : Medebewindstaken Taken van provenciaal belang Provinciale organen Provincieraad Bestedige deputatie Provinciegouverneur Mandaat : 6 jaar 5.4 Gemeenten (589) 589 gemeenten Gemeentelijke bevoegdheden Taken van gemeentelijk belang autonoom Medebewindstaken Gemeentelijke organen Gemeenteraad (cfr. Parl.) Schepencollege (UM) Burgemeester (hoofd UM) Mandaat: 6 jaar (vast) 5.5 Oefening instelling is bevoegd een nieuwe wet te maken Federaal parlement een decreet af te kondigen? Waalse regering, vlaamse regering, franse gemeenschapsregering, duitse gemeenschapsregering de wetgever te adviseren omtrent een toekomstige wet? Raad van state afdeling wetgeving een politiereglement uit te vaardigen? gemeenteraad Vergelijking Vergelijk de rol van de koning bij het tot stand komen van de regelgeving op federaal niveau met het niveau van de deelstaten. 15 JULIE FISSER vraag Elk(e) Rb. hof kan vraag stellen aan het Gwl Hof Hangende procedure wordt geschorst Antwoord is bindend voor alle rechters in dat geding 6.3 Overige controleorganen 6.3.1 Rekenhof Belangrijkste taak: Hulp aan Parlement bij controle op Regering Controle: o Uitvoering vd begroting o Federale overheid, Gemeenschappen, Gewesten, Provincies, openbare instellingen 6.3.2 Hoge Raad voor Justitie Opdracht: Advies aan Minister van Justitie o Benoemingen magistraten, o Wetsontwerpen ivm werking Justitie 6.4 Oefening Juist of fout? a) De Raad van State controleert of wetgeving de Grondwet niet schendt Fout, niet raad van state maar grondwettelijk hof b) De Raad van State adviseert de wetgever om goeie wetten en decreten en ordonnanties te maken juist c) Het Grondwettelijk Hof kan een ongrondwettelijke wet herschrijven Fout, de wet veranderen en maken, dat kan enkel de wetgevende macht (wetgever) en niet van de rechterlijke macht. Ze kunnen enkel ongrondwettelijke wetten schorsen of vernietigen d) Het Grondwettelijk hof beslecht een geschil tussen overheden over welke overheid bevoegd is om regels te maken in een bepaald domein Juist 17 JULIE FISSER 1 KENMERKEN VAN JUSTITIE 6.5 Justitie als bewaker van de rechtsstaat 6.5.1 Toegang tot de rechter Afdwingbaarheid van het recht zie kenmerken van het recht wanneer de rechtsregel voorziet dat bij een inbreuk een sanctie volgt Pro Deo Advocaat toegang voor iedereen Wanneer een persoon recht heeft op een advocaat maar deze niet kan betalen en gratis voor deze persoon werkt Eiser moet hoedanigheid en belang hebben om te procederen Procesrechtmisbruik tergend roekeloze vordering 6.5.2 Recht van verdediging rechter Termijnen kennisgeving dagvaarding, vonnis, beslag Bewijsstukken: aan rechter, maar ook aan tegenpartij Rechtsmiddelen Procesrechtmisbruik o tergend roekeloos verweer 6.5.3 Onafhankelijke en onpartijdige rechter Onpartijdige rechter Recht op een eerlijke proces (art. 6 EVRM) Objectief oordeel o Onbevooroordeeld o Niet laten Vertrouwen in Justitie! Onafhankelijke rechter Zie scheiding der machten Autonome besluitsvorming (geen sturing vanwege 18 JULIE FISSER 6.7.3 Bevoegdheid bevoegdheid Welke rechter is bevoegd om recht te spreken bij welk soort geschillen? bevoegdheidsregels wijzen dus de inhoudelijk bevoegde rechter aan voor een bepaald geschil Wordt bepaald door 4 criteria: o Onderwerp van de vordering o Waarde van de vordering o Spoedeisend karakter o Hoedanigheid van de partijen regels openbare regels geen afwijking mogelijk Territoriale bevoegdheid Welke rechter is waar bevoegd om recht te spreken? wanneer pro deo advocaat bevoegdheidsregels duiden aan in welke locatie(kanton, arrondissement, rechtsgebied) je bij de rechter terecht kan met een bepaald geschil principe: rechter van woonplaats van verweerder of: plaats van ontstaan van verbintenissen of: woonplaatskeuze in akte(naar keuze van eiser) regels van aanvullend recht: o Er is een standaardregeling o Partijen kunnen hier van afwijken (mits beiden akkoord) o Uitzondering: bevoegdheidsregels van dwingend recht bevoegdheidsregels van openbare orde 7 GEWONE HOVEN EN RECHTBANKEN 7.1 Vrederechter 7.1.1 Territoriale bevoegdheid kanton bevoegdheid Algemeen: burgerlijke zaken 2.500 handelszaken B2B) 2.500 Exclusief (ongeacht bedrag): beschermde personen (bewindvoering) huur (en andere geschillen m.b.t. OG) consumentenkrediet nutsvoorzieningen (tg partic.) 20 JULIE FISSER Alleenzetelend beroepsmagistraat 7.1.2 Voorontwerp goedgekeurd Nog niet in werking bevoegdheid Algemeen: burgerlijke zaken handelszaken B2B) 7.2 Rechtbanken 7.2.1 Politierechtbank Territoriale bevoegdheid gerechtelijk in sommige arrondissementen: 2 of 3 politierechters bevoegdheid algemeen: o overtredingen bijzonder: o verkeerzaken (burgerrechtelijk strafrechtelijk !) o HB GAS Samenstelling: alleenzetelend beroepsmagistraat 7.2.1.1 soorten misdrijven 7.2.2 rechtbank van eerste aanleg Verschillende afdelingen: 1.